فن بیان یکی از مهمترین مهارتهایی است که هر کسی برای موفقیت در زندگی فردی و اجتماعی خود، به آن نیاز دارد. این مهارت به شما کمک میکند تا ارتباطات بهتر و هدفمندتری شکل دهید و به همین واسطه، به موفقیتهای بیشتری دست پیدا کنید. اغلب ما گمان میکنیم که این مهارت تنها برای سخنوران و سخنرانان حرفهای است؛ در صورتی که تقویت فن بیان میتواند بر تمامی جنبههای زندگی یک فرد اثر داشته باشد.
فن بیان چیست؟
فن بیان در واقع همان قدرت تکلم و توانایی سخنگفتن است؛ به این معنی که شما بتوانید در هر زمانی و تحت هر شرایطی، سخنان خود را بیان کنید. قطعاً شما نیز با افرادی برخورد داشتهاید که در برخی مواقع از درک کامل منظور خود عاجز هستند. قدرت تکلم به فرد کمک میکند تا بتواند با استفاده از بهترین کلمات، منظور خود را بهسرعت به دیگران برساند. همچنین باید یادآور شد که این مهارت باعث میشود تا کلام شما مؤثرتر باشد. استفاده از کلمات درست و انتخاب لحن مناسب باعث میشود که اثرگذاری سخن شما بیشتر شده و مخاطب یا مخاطبان جذب شما شوند. این امر نیز بهصورت غیرمستقیم کمک میکند تا بتوانید با سرعت بیشتری به اهداف خود برسید. در واقع شما با بیان مناسب، روی مخاطب تأثیر میگذارید و نظر او را جلب میکنید.
همچنین میتوانید با استفاده از قدرت خاصی که برای تکلم دارید، اعتماد مخاطب را جلب کرده و خواستههای خود را بیان کنید. بدین ترتیب شانس بیشتری برای مؤثربودن یک ارتباط خواهید داشت. حال با توجه به این تعاریف میتوان درک بهتری از کاربردهای فن بیان و اهمیت آن در زندگی روزمره داشت.
اهمیت فن بیان چیست؟
همانطور که در ابتدا اشاره شد، این مهارت تنها مخصوص سخنرانان نیست؛ بلکه میتواند تمامی ارتباطات شما را تحتتأثیر قرار داده و کیفیت آنها را افزایش دهد.
1. اهمیت فن بیان در ارتباط با خانواده
اولین و مهمترین جامعهای که هر فردی در آن قرار میگیرد، خانواده است. برای هر فرد، خانواده او شامل مهمترین افراد زندگیاش میباشد و ارتباط با آنها اهمیت فراوانی دارد. قدرت تکلم باعث میشود تا در درجه اول روابط بهتری با اعضای خانواده خود داشته باشید. این مهارت کمک میکند تا احساسات و نیازهای خود را به شکل صحیحی بیان کنید و بهواسطه آن کیفیت رابطه خود را افزایش دهید و آرامش بیشتری را تجربه کنید. کسب آرامش در محیط خانه کمک میکند تا در جوامع بزرگتر نیز آرامش خاطر داشته باشید. همچنین فردی که میتواند با خانواده خود ارتباط صحیحی داشته باشد، میتواند بهمرورزمان دایره اطرافیان خود را گسترش داده و روابط بیشتر و بهتری را تجربه کند.
2. مدرسه
پس از خانواده، اولین جامعه نسبتاً بزرگی که اغلب افراد وارد آن میشوند، مدرسه است. کودکان زمان زیادی از روز را در مدرسه میگذرانند. به همین جهت بسیار مهم است که کودکان بتوانند ارتباطات مؤثری در مدرسه داشته باشند. ارتباط با دوستان و ارتباط با معلمان دو مورد از مهمترین نوع ارتباطات در مدرسه است که موفقیت در آن باعث افزایش علاقه کودک به درس و تحصیل میشود.
3. محل کار
پس از اتمام تحصیلات، نوبت به مشغولشدن در یک حرفه میرسد. بسیاری از شرایط زندگی ما، وابسته به شغلی است که داریم. ساعات کاری و میزان حقوق از مهمترین مواردی هستند که میتوانند زندگی ما را تحتتأثیر قرار دهند. به همین جهت موفقیت شغلی میتواند باعث افزایش سطح زندگی و همچنین افزایش میزان رضایت از زندگی شود. فرقی نمیکند که در چه شغلی مشغول به کار باشید، درهرصورت فن بیان میتواند باعث رشد چشمگیری شود. مشاغل به چند دسته کلی تقسیم میشوند: فروشندگی، ارائه خدمات و آموزشی. فن بیان فروشندگی به شما این امکان را میدهد تا تأثیر بیشتری روی مخاطب گذاشته و او را به یک مشتری و سپس مشتریها را به مشتریان وفادار تبدیل کنید. همچنین در مشاغل خدماتی مانند مشاور املاک، میتوانید اعتماد مراجعان خود را جلب کرده و به این واسطه افراد بیشتری را به سمت خود جلب کنید.
آموزش فن بیان در مشاور املاک باعث بیشتر دیدهشدن شما میشود. در نهایت نیز این مهارت در مشاغل آموزشی میتواند تغییرات شگرفی در وضعیت کاری شما به وجود آورد. فردی که قدرت تکلم خوبی دارد، میتواند بهخوبی مفاهیم را به دیگران منتقل کرده و بهترین مدرس تبدیل شود. به همین ترتیب نیز میتوان در درجه اول رضایت مخاطبان را جلب کرد و پس از آن نیز به اعتبار و شهرت رسید.
فن بیان ذاتی است یا اکتسابی؟
پس از درک اهمیت و کاربردهای گسترده فن بیان، شاید این سؤال برایتان به وجود بیاید که این مهارت ذاتی است یا اکتسابی. بسیاری از افراد در اطراف ما حضور دارند که از سنین پایین میتوانند حرفهای خود را به بهترین شکل بیان کنند و توجه دیگران را به خود جلب کنند. در این موارد شاید این تصور برایتان به وجود آید که آن فرد، ذاتاً قدرت تکلم خوبی داشته است. باید گفت که بله! برخی از افراد توانایی بسیار خوبی در صحبتکردن دارند و بهنوعی این مهارت در ذات آنها است. اما بهطورکلی فن بیان یک مهارت است و هر مهارتی با تمرین و تکرار به دست میآید! این یعنی فارغ از اینکه در چه سنی هستید و چه شرایطی دارید، میتوانید با تمرین و تکرار این مهارت را به دست آورید.
همچنین باید یادآور شد که فن بیان اصول خاصی دارد و اطلاع از آنها کمک میکند تا بتوانید بیانی تأثیرگذار داشته باشید. در واقع این اصول هستند که کمک میکنند تا بیان شما تأثیرگذار باشد. به همین جهت حتی اگر فردی بهصورت ذاتی توانایی بالایی در سخنوری داشته باشد اما به اصول آن آگاه نباشد، نمیتواند به موفقیت چندانی دست پیدا کند. بدین ترتیب میتوان نتیجه گرفت که فن بیان کاملاً اکتسابی است.
راههای تقویت فن بیان و مهارتهای موردنیاز فن بیان
همانطور که در بخش قبل اشاره شد، فن بیان بهگونهای است که فقط به استعداد و توانایی درونی نیاز ندارد. بلکه میتوان آن را کسب نمود و از این توانایی شگفتانگیز بهره برد. حتماً این سؤال در ذهن شما ایجاد میشود که چگونه فن بیان قوی داشته باشیم؟
قطعاً برای ارتقای جایگاه اجتماعی و شغلی خود به فن بیان و توانایی سخنوری قویتری نیاز دارید. ازاینرو باید راههای تقویت آن را دریابید و توانمندی خود را در این بخش ارتقا دهید. هرچه بتوانید بهتر سخن بگویید و از کلمات و عبارات بهتری در میان سخنان خود استفاده کنید، روابطعمومی شما نیز افزایش پیدا کرده و میتوانید با هر مدل شخصیتی ارتباط برقرار نمایید. مادر میتواند به کودک خود و تمام اعضای خانواده برای سخنوری بهتر و برخورداری از بیان قویتر کمک کند. کودکان از والدین خود الگو گرفته و همان کاری را انجام میدهند که از آنها یاد میگیرند. ازاینرو مادر میتواند با ارتباط صحیح، این مهارت را در فرزند خود تقویت نماید. ازجمله راههای تقویت بیان قویتر عبارتاند از:
بیشتر از گوینده بودن شنونده خوبی باشید
به طور معمول همه ما میشنویم تا پاسخ دهیم، هیچکدام گوش نمیدهیم تا بفهمیم. فرایند شنیداری میتواند به بهتر سخنگفتن کمک فراوانی کند. زیرا در واقع هنگامیکه بادقت گوش میدهید، متوجه معنا و مفهوم حرف شخص مقابل میشوید. ازاینرو میتوانید دقیقاً مطابق حرفها، پاسخی مناسب و کامل دهید. با گوشدادن متوجه نوع لحن، احساسات و نیازهای اطرافیان خود شده و میتوان متناسب با آن سخن گفت و یا عمل نمود. همچنین میتوان با اعتقادات و حساسیتهای آنها نیز آشنا شد. درواقع افراد با لحن صحبت و میزان آشکاری صدایشان احساسات درونی همچون ترس، شادی، اضطراب، نگرانی و امثال آنها را نشان میدهند. فقط کافی است شما بادقت بیشتر به سخنان افراد گوش فرادهید.
شایانذکر است که گاهی دیگران در بعضی موارد اطلاعات و آگاهی بیشتری از شما داشته و حتی از بیان قویتر و دامنه لغات گستردهتری برخوردار هستند. شما با شنونده بودن میتوانید این اطلاعات و آگاهیها را به رایگان درون ذهن خود انتقال داده و همچنین دامنه لغات خود را گسترش دهید. شنونده بودن حتی صبر و تحمل شما را نیز افزایش داده و موجب میشود تا ذهن فرصت کافی برای درنظرگرفتن همه جوانب داشته باشد.
کتاب و مجله بخوانید
شاید متوجه نباشید که کتابخواندن چه تأثیراتی بر روی جوانب مختلف زندگی شما میگذارد. خواندن کتاب، روزنامه، مجلات، محتواهای خوب در فضاهای مجازی همگی موجب ارتقای اندیشههای شما و گسترش دایره لغاتتان میگردد. مرور و خواندن روزانه مطالب مفید و کتاب موجب میشود تا بینش جدیدی در ذهن شما ایجاد شده و نگرشهای متفاوتی نسبت به ابعاد مختلف زندگی داشته باشید. در کتابها، مجلات و سایر نوشتارها، از لغات و عبارت بسیاری استفاده میشود که شما هرگز از آنها استفاده نمیکنید و یا حتی آنها را فراموش کردهاید. با مطالعه روزانه میتوان کلماتی جدید بهخاطر سپرد و همچنین اطلاعات خود را افزایش داد. هر مطلبی که میخوانید حاوی نظریات یک شخص، تحولات اجتماعی، زندگیهای روزمره و بعدهای مختلفی از بینشهای گوناگون است.
شما با مطالعه بدون اینکه نیاز به کسب تجربه میدانی داشته باشید، بهآسانی تجربیات دیگران را به تجربیات خود اضافه میکنید. هرچه اطلاعات عمومی و تخصصی شما در حرفه خود و سایر امور بیشتر باشد، فن بیان قویتری خواهید داشت. درواقع هنگامیکه آگاهی کافی نسبت به موضوعات داشته باشید با اعتمادبهنفس بیشتر و ثبات بهتری سخن میگویید. باید توجه کنید که برای افزایش آگاهیهای عمومی و افزایش دایره لغات اهمیتی ندارد که چه کتابی میخوانید. قطعاً بهتر است کتابی بخوانید که بار علمی و ادبی بیشتری دارد.
در اجتماع قرار بگیرید و ارتباطات خود را گسترش دهید
برقراری ارتباط با دیگران همچنین حضور در جمعهای دوستانه و رسمی موجب تقویت فن بیان شما خواهد شد. ازآنجاییکه افراد شخصیتهای مختلفی دارند، راههای برقراری ارتباط با آنها نیز متفاوت است. هرچه با افراد بیشتری برخورد داشته باشید، میتوانید شخصیتهای رفتاری بیشتری را بشناسید و راههای برقراری ارتباط با آنها را درک کنید. در جمعهای گوناگون درمورد مسائل و موضوعات مختلفی سخن گفته میشود که میتواند آگاهی و اطلاعات عمومی شما را نیز افزایش دهد. حضور در جمعهای مختلف موجب میشود تا از دیگران موارد فراوانی را بیاموزید و اعتمادبهنفس خود را افزایش دهید. همچنین ترس شما از حضور در جمع کاهش پیدا میکند و بهمرور خجالتتان از بین میرود.
زبان بدن خود را تقویت کرده و احساسات درونیتان را در میان بگذارید
انسان فقط با زبان خود سخن نمیگوید؛ بلکه با تمام اعضای بدنش سخن میگوید. حرکت دستها، مدل ایستادن، نحوه تکان خوردن اجزای صورت، نوع نشستن، نحوه راه رفتن، حالت چشمها و فرم بدن شما ازجمله مواردی هستند که در هنگام سخنگفتن با شما به آنها توجه میشود. هرچه زبان بدن قدرتمندتری داشته باشید، حس بهتری به مخاطب القا میکنید و در نتیجه فن بیان بهتری خواهید داشت. مخاطب باید بتواند احساسات درونی شما را لمس کند؛ به همین دلیل نباید از بروز احساسات خود واهمه داشته باشید. بدیهی است که مخاطب باید بتواند اعتماد کامل را در چهره و حالات شما نظاره کند تا به سخنانی که میزنید گوش فرا داده و اهمیت دهد. همچنین نباید احساس کند که شما گستاخ و بیحیا و یا نسبت به حضور او بیخیال هستید. تمام این احساساتی که در ذهن مخاطب بروز پیدا میکند به زبان بدن و نوع گفتار شما بستگی دارد.
در سخنگفتن عجله نکنید
مقداری صبر و تفکر پیش از سخنگفتن، فن بیان شما را قویتر میکند. زیرا به ذهن خود این فرصت را میدهید اول همه موارد را فهمیده و درک کند، تا جملات مناسبی را بسازد. ازاینرو بهتر است پیش از آنکه لب به سخن گشایید، مقداری صبر و فکر کنید تا پاسخ مناسبتری را ارائه دهید. همچنین در بیان عبارات، جملات و کلمات نیز نباید عجله کنید. شما باید نه خیلی سریع و نه خیلی آرام، بلکه کاملاً متعادل صحبت کنید. هنگامیکه سریع سخن میگویید، مخاطب متوجه حرفهایتان نمیشود و در مقابل اگر بهآرامی صحبت کنید، خسته خواهد شد. در نظر داشته باشید که باید تُن صدای خود را نیز کنترل کنید و متناسب با احساسات و جملاتی که بیان میکنید تغییری در آن ایجاد نمایید. صدای شما در هنگام سخنگفتن باید متعادل بوده و بلند و فریادگونه یا آرام و کمصدا نباشد.
جملات تمرینی برای فن بیان
یکی از مؤثرترین روشها برای برخورداری از بیانی قویتر و اثرگذارتر، تمرین و تکرار جملات تمرینی فن بیان است. برخی از این جملات ممکن است برای شما آشنا، برخی از آنها جدید و سخت باشد. تمرین و تکرار این جملات موجب تقویت بیان و هوش کلامی شما خواهد شد. درواقع زبان و ذهن شما بهمرور به تکرار این جملات سخت عادت میکند. قطعاً هنگامیکه بتوانید این جملات سخت را بهراحتی بیان کنید، میتوانید سایر کلمات و جملات را آسانتر بیان نمایید. این فرایند موجب کاهش تپق زدن و همچنین بهبود روانخوانی و روانتر صحبتکردن شما میشود. علاوه بر ذهن و زبان، فک شما نیز تقویت میشود. در حقیقت فک شما با بیان این جملات بهخوبی بازو بسته شده و در ادای سایر کلمات و جملات بهتر عمل میکند. همچنین فرایند نفسگیری شما نیز بهبود پیدا میکند؛ بهگونهای که در هنگام سخنگفتن نفس کم نیاورید.
قطعاً برخی از این عبارات تمرینی را در بازیهای روزانه و جمعهای دوستانه شنیدهاید و برایتان آشنا هستند. جملاتی همچون:
- چه ژست زشتی
- کانال کولر تالار تونل
- افسر ارشد ارتش اتریش
- سه سیر سرشیر سه شیشه شیر
- دوغ گازدار گاز دوغ دار
- لیره رو لوله لوله رو لیره
- پشتی پستچی کد پستی
- چیپس چسب سس
- یه یویوی یه یورویی
- سربازی سر سرسرهبازی زد سر سربازی را شکست
- سه دزد رفتن به بز دزدی ُ یه دزد یه بز دزدید ُ یه دزد دو بز دزدید
- سمسار تو سمساریش پوست سوسمار داشت
- سپر عقب ماشین جلویی زد به سپر جلو ماشین عقبی
- به نام وجودی که وجودم ز وجودش به وجود آمده است.
تکرار جملات و اشعار ادبی
علاوه بر عبارات و جملات عامیانه و آشنا میتوان بهمرور جملات و ابیات ادبی پرداخت. اینگونه از لحاظ ادبی و گسترش دایره لغات نیز پیشرفت میکنید. مرور و تکرار مصراعها و بیتهایی همچون
- سرو چمان من چرا میل چمن نمیکند
- در این درگه که گَه گَه کُه کَه و کَه کُه شود ناگه – ز امروزت مشو غَره که از فردا نِهی آگَه
- جان بی جمال جانان میل جهان ندارد – هرکس که این ندارد حقاً که آن ندارد
به تقویت فن بیان شما کمک میکنند.
چگونه فن بیان کودکان را تقویت کنیم؟
والدین همواره نگران آینده فرزندان خود هستند. ازاینرو از سنین کودکی برای فرزندان خود اصول گوناگونی را در نظر میگیرند تا به موفقیت فردی آنها کمک کنند. آموزش فن بیان کودکان یکی از مواردی است که والدین به آن اهمیت فراوانی میدهند. باید خاطرنشان کرد که مادر میتواند نقش بیشتری در بیان و سخنوری کودک خود داشته باشد. ازجمله روشهای تقویت فن بیان در دانشآموزان و کودکان میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
1. تشویق به ارتباطات اجتماعی و دوستانه
برخی از کودکان و دانشآموزان دوستان کمی داشته و در جمعهای مختلف خانوادگی و دوستانه حضور پیدا نمیکنند. این شرایط به این دلیل است که نمیتوانند بهخوبی با دیگران ارتباط برقرار کنند و یا از این فرایند خجالت کشیده و میترسند. بهترین کاری که بهعنوان مادر و پدر فرزند خود برای بهترشدن فن بیان او میتوانید انجام دهید، تشویق فرزندتان به حضور در جمعهای دوستانه است. شما میتوانید با فرزند خود بهعنوان یک دوست صحبت کرده و از او بپرسید که علاقهمند به چه مواردی است و دوست دارد در مورد چه مسائلی با دیگران سخن بگوید. پس از آن باید فرزند خود را تشویق کنید تا بتواند سخنان خود را با دوستانش در میان گذارد.
2. تشویق به انجام فعالیتهای گروهی بهجای انجام فعالیتهای انفرادی
در فعالیتهای انفرادی، فرزند شما بهصورت تکبعدی در ذهن خود مسائل را حل میکند و با دیگران سخن نمیگوید. اما فعالیتهای گروهی موجب میشود تا با دیگران ارتباط برقرار کرده و سخنان آنها را بشوند. همچنین در صورت نیاز آنها را قانع کند و یا قانع شود تا به یک نتیجه مناسب برسند. برای تقویت فن بیان فرزند خود، حتماً او را به انجام کارهای گروهی تشویق کنید. ازجمله بهترین فعالیتهای گروهی که فرزند شما میتواند موارد بسیاری در آنها بیاموزد، شرکت در تئاتر، اجرای نمایش، ورزشهای تیمی و امثال این موارد است.
3. تعریفکردن کارهایی که در طول روز انجام داده است
مادران وقت بیشتری را در خانه سپری کرده و در نتیجه ارتباط بیشتری با فرزندان خود دارند. ازاینرو میتوانند وقت بیشتری را به فرزندان خود اختصاص دهند. در پایان روز، پس از انجام یک کارگروهی و یا بازگشتن از مدرسه، از فرزند خود بخواهید تا بهصورت خلاصهوار آنچه تجربه کرده را برای شما بازگو کند. این کار موجب مرور مواردی که آموخته است شده و قدرت خلاصهگویی او را افزایش میدهد.
4. برقراری ارتباط چشمی و بیان بهتر جملات
هنگامیکه با فرزند خود صحبت میکنید، با او ارتباط چشمی برقرار کنید و از او نیز بخواهید تا در هنگام سخنگفتن با شما، با چشمانش ارتباط برقرار کند. اینگونه میتواند جزئیات را در دیگران مشاهده کرده و متناسب با آنها رفتار کند. همچنین قدر نفوذ کلام بیشتری داشته باشد. به فرزند خود بیاموزید تا در ادای کلمات و جملات خود ظرافت و دقت بیشتری داشته باشد. یعنی نه خیلی سریع و نه خیلی آرام، نه خیلی بلند و نه خیلی کمصدا بلکه کاملاً متعادل سخنانش را بر زبان آورد.
معرفی بهترین کتابهای فن بیان
همانطور که بیان شد، کتابخواندن یکی از بهترین و مؤثرترین روشهای تقویت فن بیان است. خوشبختانه نویسندههای بزرگ و باتجربه ایرانی و خارجی کتابهای بسیار خوبی را به نگارش درآورده و به چاپ رساندهاند. هر یک از این کتابها حاوی مطالب گوهرباری برای افزایش مهارت بیان و سخنوری است که میتوانید با خواندن آنها تکنیکهای بسیار خوبی بیاموزید. ازجمله بهترین کتابهای فن بیان ایرانی و خارجی که میتوانید برای ارتقای مهارت بیان خود استفاده کنید میتوان به اصول مذاکره و فن بیان، چگونه صدایی رسا، نافذ و قدرتمند داشته باشیم، آیین سخنرانی، گذر از هشت خان فن بیان، هنر سخنرانی؛ مهارتهای عملی فن بیان، بدون ترس سخنرانی کن، اصول سخنرانی به روش تِد و آموزش فن بیان از دکتر احمد حلت اشاره نمود. علاوه بر این کتابهای ذکرشده، کتابهای ارزشمند دیگری نیز وجود دارند که توسط نویسندگان و روانشناسان بزرگی نوشته شدهاند.
نکته حائز اهمیت این است که فقط خواندن این کتابها کافی نیست. درواقع تسلط بر ذهن و داشتن بیانی قوی علاوه بر استعداد و ذات درونی، به تمرین و تکرار نیاز دارد. صرفاً این که چند کتاب بخوانید اما به گفتههای کتاب اهمیت ندهید و به مرحله اجرا نرسانید، نمیتوانید مهارت بیان و سخنوری خود را بهبود بخشید.
معرفی دوره آموزش جامع برای یادگیری فن بیان
اجرای تمامی روشهای ذکرشده برای تقویت فن بیان، نیازمند ارادهای قوی است. بسیاری از افراد چنین ارادهای ندارند و نمیتوانند بهصورت فردی، اقدام به یادگیری این مهارت نمایند. یکی از بهترین و مؤثرترین روشها برای آموزش صفر تا صد فن بیان، شرکت در دوره جامع فن بیان است. در این دوره همانطور که از نامش پیداست، تمامی مفاهیم این حوزه به شما آموزش داده میشود. همچنین بهترین و کاربردیترین راهکارها پیش روی شما قرار میگیرد تا بتوانید بهواسطه آن، بیان خود را تقویت کنید و قدرت تکلم خود را بهبود بخشید. همچنین تمامی آموزشها به جذابترین شکل ارائه شده تا بتوانید بهراحتی آن را دنبال کرده و مفاهیم اساسی را فرابگیرید.