همه ما ممکن است در طول زندگی خود، در شرایط خاصی قرار بگیریم که اگر به‌درستی عکس‌العمل نشان ندهیم، دچار مشکل شویم. آن چه در این شرایط به کمک ما می‌آید، مهارتهای زندگی هستند. آموزش مهارتهای زندگی اهمیت بالایی دارد و امروزه بسیاری از والدین بدان آگاه هستند. این مهارت‌ها نقش مهمی در زندگی فرد، چه در دوران کودکی و چه در بزرگسالی دارند. هنگامی که فرد دچار مشکلی می‌شود یا در شرایط دشوار و بحرانی قرار می‌گیرد، این مهارت‌ها به کمک او می‌آیند تا شرایط را مدیریت کند و بهترین تصمیم را بگیرد. اینجاست که ضرورت آموزش مهارتهای زندگی مشخص می‌شود.
والدین باید تلاش کنند تا فرزندان خود را با این مهارت‌ها آشنا کنند تا بدانند که در بزرگسالی و در مواجهه با مشکلات چگونه عمل کنند. تعدادی از این مهارت‌ها در مدارس آموزش داده می‌شوند؛ ولی ضرورت آموزش مهارتهای زندگی به‌قدری است که والدین باید برای آن زمان بگذارند و جداگانه به بهبود این مهارت‌ها بپردازند.
مهارتهای زندگی چیست؟
مهارت های زندگی چیست ؟ از جمله مهارتهای زندگی می‌توان به برقراری ارتباط مؤثر با افراد جامعه، مدیریت بحران‌ها، داشتن بهترین عکس‌العمل در برابر خطرات و مشکلات، تلاش برای ساختن یک زندگی هدفمند، مسئولیت‌پذیری فردی و اجتماعی، توانایی تصمیم‌گیری صحیح و به موقع و … اشاره کرد. به‌طورکلی ضرورت آموزش مهارتهای زندگی بدان علت است که باعث افزایش توانایی‌های روانی – اجتماعی فرد و ارتقای بهداشت روانی جامعه می‌شود. آموزش مهارت‌هایی نظیر تصمیم‌گیری، همدلی، تفکر خلاقانه، مهار استرس و … به‌خصوص در مقاطع تحصیلی حساس نظیر دبستان و راهنمایی می‌تواند از بسیاری آسیب‌ها جلوگیری کند. دانستن نقش این موضوع به والدین کمک می‌کند تا دریابند هدف از آموزش مهارتهای زندگی چیست و چه تاثیری بر آینده کودکشان دارد.
انواع مختلفی از مهارت‌ها وجود دارد که یادگیری هرکدام نیاز به تلاش و پشتکار بالایی دارد. ضرورت آموزش مهارتهای زندگی به‌قدری است که توصیه می‌شود افراد از کودکی با آن‌ها آشنا شوند؛ زیرا در نهایت می‌تواند باعث موفقیت در جنبه‌های مختلف زندگی آینده شود. از انواع مختلف مهارتهای زندگی می‌توان به مهارت حل مسئله، مهارت تصمیم‌گیری، مهارت تفکر خلاقانه، مهارت برقراری ارتباط، مهارت همدلی، مهارتهای خودآگاهی، مهارتهای روابط بین‌فردی، مهارتهای تفکر انتقادی و مهارتهای مقابله با استرس اشاره کرد. فقدان هرکدام از این مهارت‌ها فرد را با مشکلات متعددی مواجه خواهد کرد.
بهترین زمان آموزش مهارتهای زندگی
طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، مهارتهای زندگی ” توانایی انجام رفتار سازگارانه و مثبت به‌گونه‌ای که فرد بتواند با چالش‌ها و ضروریات زندگی روزمره خود کنار بياید “است. شاید برخی تصور کنند زمان خاصی برای آموزش مهارتهای زندگی وجود ندارد؛ درصورتی‌که این تصور نادرست است. آغاز آموزش مهارتهای زندگی برای کودکان قبل از شروع مدرسه است. متأسفانه تعدادی از والدین هستند که ضرورت آموزش مهارتهای زندگی را جدی نمی‌گیرند و آگاهی درستی در این زمینه ندارند. این موضوع سبب می‌شود فرزندانشان در آینده دچار مشکلات جدی شوند و در مدیریت بحران و شرایط حساس صدمه ببینند. چنین کودکانی توانایی تصمیم‌گیری به‌موقع و صحیح را ندارند و نمی‌توانند در دوران مدرسه به‌خوبی با دیگران ارتباط برقرار کنند. آموزش مهارتهای زندگی در دوران کودکی بسیار مهم است؛ زیرا این مهارت‌ها در کودک نهادینه می‌شود و به بهبود کیفیت زندگی بزرگسالی او کمک می‌کند.
طبق تحقیقات در افراد از ۱۸ سالگی به بعد هوش هیجانی و شخصیت فردی به ثبات نسبی رسیده است. واضح است که اگر فرد در چنین سنی دچار مشکل شود به‌سادگی دوران کودکی نمی‌تواند آن را حل کند. البته قابل‌ذکر است که هیچ‌گاه برای یادگرفتن دیر نیست، هرچند نسبت به دوران کودکی بازدهی کمتر است؛ ولی آموزش برخی مهارت‌ها در دوران بزرگسالی نیز نباید دست‌کم گرفته شود.
پس آموزش درست مهارتهای زندگی برای بزرگسالان نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد و مانع از پیامدها و صدمات پیشرو شود. با توجه به ضرورت آموزش مهارتهای زندگی به والدین توصیه می‌شود که هرچه زودتر اقدام کنند و برنامه‌ای برای آموزش این مهارت‌ها به فرزندان خود تهیه کنند، با آن‌ها وقت بگذرانند، به آن‌ها حس امنیت دهند، مهارتهای ضروری برای زندگی را به آن‌ها آموزش دهند و فرزندانی را تربیت کنند که با اعتمادبه‌نفس برای مقابله با شرایط حساس آماده هستند.
اهمیت و ضرورت آموزش مهارتهای زندگی چیست؟
با وجود آن که امروزه آگاهی والدین افزایش یافته است و تلاش زیادی در جهت تربیت درست فرزندان خود می‌کنند، ولی هنوز تعدادی از والدین هستند که از روش‌های سنتی و نادرست برای تربیت فرزندان خود استفاده می‌کنند. به‌عنوان‌مثال هنگامی که کودکان در شرایط حساس و بحرانی دچار خطا می‌شوند، آن‌ها را تنبیه و یا دعوا می‌کنند. درصورتی‌که این روش تربیتی بسیار نادرست است و پیامدهای منفی دارد. والدین باید تلاش کنند تا مهارت‌هایی نظیر توانایی تصمیم‌گیری درست و عکس‌العمل مناسب را در فرزندان خود تقویت کنند. اگر والدین با خشم و رفتار نادرست فرزندان خود را بترسانند، آن‌ها آسیب‌پذیرتر می‌شوند. این نشان‌دهنده ضرورت آموزش مهارتهای زندگی است و فقدان آموزش صحیح برای کنترل زندگی باعث می‌شود والدین چنین رفتاری را در پیش گیرند. در واقع والدینی که خودشان مهارتهای زندگی را به خوبی فرانگرفته‌اند، نمی‌توانند فرزندانی تربیت کنند که با مهارتهای زندگی آشنا باشد.
جدی‌نگرفتن ضرورت آموزش مهارتهای زندگی و پیامدهای آن
خانواده و مدارس نقش مهمی در آموزش مهارتهای زندگی دارند و اگر مسئولیت خود را به‌درستی انجام ندهند، مشکلات متعددی ایجاد می‌شود که خانواده‌ها و حتی جامعه را درگیر خود می‌کند. کارشناسان روان‌شناس معتقد هستند که خانواده‌ها باید به اموری نظیر مقابله با بحران، دوست‌یابی و نه گفتن در فرزندان خود کمک کنند و از این طریق اعتمادبه‌نفس، خودباوری، خوداتکایی و حس باارزش بودن را در فرزندان ارتقا دهند و در آن‌ها حس امنیت ایجاد کنند. اگر والدین ضرورت آموزش مهارتهای زندگی را نادیده بگیرند، باعث می‌شوند فرزندان از مسیر درست و موفقیت خارج شوند. حتی در مواردی ممکن است فرد در دامی به نام افسردگی گرفتار شود.
خانواده‌ها لازم است زمان بیشتری را با فرزندان خود در خارج از خانه سپری کنند تا کودکان از این بابت احساس کمبود نداشته باشند. همچنین باید در مدارس کلاس‌های مناسبی در جهت آموزش چنین مهارت‌هایی برگزار شود و از این طریق آسیب‌های اجتماعی کاهش یابد. نوجوانان و جوانانی که شیوه‌ها و روش‌های درست را توسط خانواده و مدرسه نیاموخته باشند، از خود واکنش‌های منفی بروز می‌دهند و باعث ناهنجاری در جامعه خواهند شد. یکی از بهترین راه‌های آموزش این مهارت‌ها، استفاده از دوره آموزشی مهارت های زندگی در جهت ارتقای این مهارت‌ها و حتی استفاده درست از آنهاست. طی این دوره مهم‌ترین مهارتهای زندگی به شکلی اصولی آموزش داده می‌شوند. این آموزش‌ها می‌توانند تاثیر چشمگیری در موفقیت فرد و افزایش رضایت او از زندگی داشته باشند.