اصول سخنوری و فن بیان

انسان‌ها موجوداتی اجتماعی هستند که زندگی خود را بر پایه روابطی که دارند کنترل می‌کنند. بهبود سطح و ارتقای کیفیت زندگی، در گرو ارتقای ارتباطات فردی است. اغلب ما در مورد اهمیت فن بیان اطلاعاتی داریم؛ اما باور اشتباهی که وجود دارد این است که انتظار می‌رود تنها عده‌ای خاص بر فن بیان تسلط داشته باشد. فرقی نمی‌کند که شما در چه جایگاه اجتماعی یا شغلی باشید، درهرصورت فن بیان می‌تواند کمک کند که زندگی شما دستخوش تغییرات شگفت‌انگیزی شود. ازآنجاکه اصلی‌ترین گزینه در دوام و بهبود روابط، سخن‌گفتن است، اصول سخنوری و فن بیان نیز اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کنند. پیش از آنکه به بررسی اصول سخنوری و فن بیان بپردازیم، باید بدانید که اصلاً فن بیان چیست و سخنور کیست.

تفاوت سخنوری و فن بیان

به زبان ساده، فن بیان به این معنی است که شما بتوانید هرآنچه از ذهنتان می‌گذرد را به بهترین شکل برای مخاطب بازگو کنید. البته در فن بیان باید قادر باشید که کمی جذابیت را به سخنان خود اضافه کنید تا مخاطب یا مخاطبان از صحبت‌های شما لذت ببرند. سخنوری نیز معنایی مشابه فن بیان دارد. با این تفاوت که سخنوری تا حدودی پیشرفته‌تر از فن بیان است. توانایی سخنوری یعنی شما بتوانید که با صحبت‌های خود، تأثیری در افکار مخاطب بگذارید. سخنور همیشه می‌تواند در هر جمعی، حتی به‌صورت ناگهانی نیز شروع به سخنرانی کند و با سبک خاصی که دارد، مخاطبان خود را به وجد آورد. در واقع در سخنوری شما باید به نحوی سخن بگویید که در ذهن مخاطب ماندگار شود.

با توجه به این تعاریف، اصول سخنوری و فن بیان تا حدود بسیار زیادی مشابه یکدیگر هستند. به‌نوعی برای تسلط بر سخنوری، باید بر فن بیان نیز تسلط داشته باشید. این دو مفهوم به شکل عجیبی به یکدیگر گره‌خورده‌اند و نمی‌توان مرزی برای آنها در نظر گرفت. به همین جهت شما می‌توانید با انجام برخی از تمرینات عملی فن بیان، در راستای افزایش مهارت سخنوری خود نیز قدم بردارید.

5 مورد از مهم‌ترین اصول سخنوری و فن بیان

یادگیری اصول سخنوری و فن بیان به شما کمک می‌کند تا بدون استرس و اضطراب بر هر شرایطی مسلط شوید. به‌واسطه تسلطی که بر شرایط پیدا می‌کنید، می‌توانید بهترین و مناسب‌ترین سخنان را بر زبان آورده و همچنین جذاب‌تر به نظر برسید. برخی از مهم‌ترین اصول سخنوری و فن بیان به شرح زیر است:

1. شنونده خوبی باشید!

برای اینکه بدانیم چگونه فن بیان قوی داشته باشیم، باید در ابتدا شنونده خوبی باشیم. گوش‌کردن بادقت به حرف‌های اطرافیان باعث می‌شود که در مرحله اول متوجه نیاز آنها شوید. سپس درک نیاز مخاطبان باعث می‌شود تمام حرف‌های شما باارزش باشد و به‌صورت ناخودآگاه از بیهوده‌گویی دور باشید. در مرحله دوم نیز شنیدن حرف‌های مخاطب باعث می‌شود که با اعتقادات او آشنا شوید و هنگام سخن‌گفتن، همه جوانب را در نظر بگیرید.

همچنین همواره باید دقت داشته باشید که متناسب با لحن مخاطب و به‌اندازه ظرفیت او صحبت کنید؛ اینکه شنونده خوبی باشید باعث می‌شود که شناخت خوبی از مخاطب پیدا کرده و بتوانید این نکات را رعایت کنید. دقت نمایید که اولین اصل در اصول فن بیان و مذاکره نیز شنیدن نیاز مخاطب  و سپس ارائه راهکار متناسب با نیاز اوست. به‌طورکلی توصیه می‌شود که در هر حوزه‌ای، ابتدا شنونده خوبی باشید.

2. مهم‌ترین اصول سخنوری و فن بیان؛ بی‌نظمی ممنوع!

بر روی سخنان خود به طور کامل تمرکز داشته باشید و سعی کنید به ترتیب و منظم آنها را بیان کنید. بی‌نظمی هنگام سخن‌گفتن باعث می‌شود که حواس مخاطب پرت موضوعات مختلف شده و نتواند به‌خوبی بر روی تمام حرف‌های شما تمرکز کند. چنانچه سخنان خود را مرحله‌به‌مرحله بیان کنید، به مخاطب مهلت می‌دهید که به‌راحتی مضمون حرف‌های شما را درک کرده و خود را با شما هماهنگ سازد. پریدن از موضوعی به موضوع دیگر هیچ‌وقت خوب نیست. در واقع باید این‌طور گفت هنگامی که شما از این شاخه به آن شاخه می‌پرید، مخاطب خود را در یک مبحث جا می‌گذارید و او را از دست می‌دهید. در دوره جامع فن بیان شما یاد می‌گیرید که چطور نظم و ترتیب را در سخنان خود رعایت کرده و تا آخر یک مکالمه یا سخنرانی، مخاطب را همراه خود نگه دارید.

3. از کلمات و عبارات مناسب استفاده کنید

سعی کنید عبارات و مفاهیم مؤثر در اصول سخنوری و فن بیان را بیاموزید. عبارات کلیدی باعث می‌شوند مکالمه شما جریان پیدا کند و توجه مخاطبان جلب شود. برای ادای احترام به مخاطب از کلماتی که احساس ارزشمندی را به همراه دارند استفاده کنید. برای تأکید روی حرف‌های خود، از اصطلاحاتی استفاده کنید که مخاطب را کنجکاو می‌کند و به همین ترتیب در هر شرایطی از کلماتی ویژه استفاده کنید. شما باید بر صفر تا صد فن بیان تسلط داشته باشید تا بتوانید در تمامی موقعیت‌هایی که برای شما رخ می‌دهد، از اصطلاحاتی مناسب استفاده کنید. به طور مثال برای جلب‌توجه مخاطب در مورد موضوعی مهم، می‌توانید از کلماتی مانند “راز” استفاده کنید؛ راز تسلط بر فن بیان این است که…

با همین ترفندهای ساده می‌توانید محبوبیت بیشتری هنگام سخن‌گفتن پیدا کرده و توجه بیشتری را به خود جلب کنید. در ابتدا باید موقعیت‌های مختلف را در نظر گرفته و به شکلی عمیق در مورد هر یک از آنها فکر کنید تا اصطلاحات و عبارت مناسبی پیدا کنید. در گام بعدی نیز باید آن‌قدر در تمرین استفاده از این اصطلاحات مداومت داشته باشید تا ملکه ذهن شما شوند.

4.     اهمیت زبان بدن در اصول سخنوری و فن بیان

از حرکات مناسب برای انتقال کلمات خود استفاده کنید. سعی کنید صاف بایستید و باثبات باشید؛ لبخند به لب داشته باشید و ارتباط چشمی را فراموش نکنید. شاید تصور کنید که اصول سخنوری و فن بیان تنها محدود به استفاده از کلمات مناسب است؛ اما باید بدانید که اهمیت زبان بدن در فن بیان غیرقابل‌انکار است.

• در مرحله اول ارتباط چشمی برقرار کنید. این کار باعث می‌شود مخاطب تا حدود زیادی جذب شما شود و دقت بیشتری داشته باشد.
• در مرحله بعدی باید به نوع ایستادن یا نشستن خود دقت کنید. نه آن‌قدر معذب باشید که مخاطب گمان کند شما دچار استرس شده‌اید و نه آن‌قدر راحت باشید که مخاطب احساس کند به حضور او توجه نمی‌کنید و قصد بی‌احترامی دارید.
• حال نوبت به استفاده از حرکات می‌رسد. اگر ایستاده‌اید، بهتر است ثابت نمانید. کمی جابه‌جا شوید تا تسلط خود را بر شرایط به نمایش بگذارید؛ البته نباید در این مورد نیز زیاده‌روی کرد. اگر هم نشسته‌اید، کافی است هرچند وقت یکبار حالت نشستن خود را عوض کنید. این حرکات تأثیرات غیر مستقیمی بر جذب مخاطب می‌گذارند.
• حرکت‌دادن دست‌ها حین صحبت‌کردن نیز می‌تواند ایده جذابی باشد. در واقع تکان‌دادن دست‌ها از دو جهت به شما کمک می‌کند. اول آنکه باعث می‌شود مخاطب توجه بیشتری به صحبت‌های شما نشان دهد. سپس نیز باعث می‌شود شما تا حدودی استرس‌های خود را از این طریق رفع کنید و بر شرایط تسلط پیدا کنید.

4.     اهمیت زبان بدن در اصول سخنوری و فن بیان

از حرکات مناسب برای انتقال کلمات خود استفاده کنید. سعی کنید صاف بایستید و باثبات باشید؛ لبخند به لب داشته باشید و ارتباط چشمی را فراموش نکنید. شاید تصور کنید که اصول سخنوری و فن بیان تنها محدود به استفاده از کلمات مناسب است؛ اما باید بدانید که اهمیت زبان بدن در فن بیان غیرقابل‌انکار است.

• در مرحله اول ارتباط چشمی برقرار کنید. این کار باعث می‌شود مخاطب تا حدود زیادی جذب شما شود و دقت بیشتری داشته باشد.
• در مرحله بعدی باید به نوع ایستادن یا نشستن خود دقت کنید. نه آن‌قدر معذب باشید که مخاطب گمان کند شما دچار استرس شده‌اید و نه آن‌قدر راحت باشید که مخاطب احساس کند به حضور او توجه نمی‌کنید و قصد بی‌احترامی دارید.
• حال نوبت به استفاده از حرکات می‌رسد. اگر ایستاده‌اید، بهتر است ثابت نمانید. کمی جابه‌جا شوید تا تسلط خود را بر شرایط به نمایش بگذارید؛ البته نباید در این مورد نیز زیاده‌روی کرد. اگر هم نشسته‌اید، کافی است هرچند وقت یکبار حالت نشستن خود را عوض کنید. این حرکات تأثیرات غیر مستقیمی بر جذب مخاطب می‌گذارند.
• حرکت‌دادن دست‌ها حین صحبت‌کردن نیز می‌تواند ایده جذابی باشد. در واقع تکان‌دادن دست‌ها از دو جهت به شما کمک می‌کند. اول آنکه باعث می‌شود مخاطب توجه بیشتری به صحبت‌های شما نشان دهد. سپس نیز باعث می‌شود شما تا حدودی استرس‌های خود را از این طریق رفع کنید و بر شرایط تسلط پیدا کنید.

5. خیلی سریع یا خیلی آرام صحبت نکنید

سرعت صحبت‌کردن در افراد مختلف، متفاوت است. سعی کنید از سرعت متعادلی برای صحبت‌کردن استفاده کنید. نه آن‌قدر تند که مخاطب از درک مطالب شما باز بماند و نه آن‌قدر آهسته که مخاطب خسته و دل‌زده شود. همچنین ممکن است برخی از مخاطبین شما هم‌زبان شما نباشند و برای درک مطالب به زمان بیشتری نیاز داشته باشند. یکی از مهم‌ترین اصول سخنوری و فن بیان که باعث می‌شود سخنان شما شیوایی بیشتری داشته باشند، شمرده صحبت‌کردن و واضح اداکردن کلمات است.

اگر شما هم به لهجه خاصی صحبت می‌کنید، شاید برایتان سؤال باشد  که چگونه بدون لهجه صحبت کنیم؟ نکته جالبی که در خصوص این اصل سخنوری وجود دارد این است که سرعت مناسب در صحبت‌کردن و همچنین واضح و کامل اداکردن کلمات، باعث می‌شود لهجه شما تا حدود زیادی کم‌رنگ شود. انجام این تمرینات از سنین پایین نیز باعث می‌شود که کودک شما بتواند در هرزمانی لهجه خود را کنترل کرده و در هر جمعی متناسب با شرایط آن صحبت کند. در دوره‌های آموزش فن بیان کودکان آموزش‌هایی مبنی بر تلفظ صحیح کلمات داده می‌شود که کمک شایانی در تسلط بر فن بیان آنها دارد.